کمر درد دومين علت شايع مراجعه بيماران به پزشک بعد از بيماري هاي تنفسي (مانند سرماخوردگي) است و در واقع شايعترين علت ناتواني و درخواست مرخصي از محل کار در افراد کمتر از 45 سال مي باشد. خوشبختانه کمردرد در  90% موارد در عرض 6 هفته و بدون توجه به استفاده از هر روش درماني خود به خود بهبود مي يابد.
 
براي سهولت کار، کمردرد به سه دسته کلي (کمردرد ساده يا گرفتگي، کمردرد در زمينه هرني ديسکال کمري، و ساير موارد) تقسيم مي شود. هرني ديسکال کمري (سياتيک) در بخش جداگانه توضيح داده خواهد شد. غير از دو مورد فوق، ساير علل کمر درد نادرترند و در اينجا فقط به صورت فهرست وار به آنها اشاره مي شود. اين دسته از کمر درد ها را مي توان به دو گروه کلي تقسيم کرد:

1. بيماري هاي با منشأ ستون فقرات: مانند عفونتها (سل، اسپونديلوديسکيت و ...)، بيماري هاي التهابي، تومر، تروما، تنگي هاي کانال نخاعي، لغزندگي هاي مهره اي.
2. بيماري هاي با منشأ خارج از ستون فقرات: مانند اختلالات شکمي (بيماري هاي پانکراس، کليه يا دئودنوم)، بيماري هاي زنانگي، اختلالات پروستات، زونا

 
کمردرد ساده يا گرفتگي عضلاني (Back Strain)
 
شايعترين علت کمردرد مي باشد و در بسياري از موارد ممکن است حتي بدون علت نيز رخ دهد. گاهي يک چرخش نابجا و يا بلند کردن جسمي سنگين باعث ايجاد آن مي شود. در ناحيه ستون فقرات کمري، عضلات و رباط هاي فراواني وجود دارند که کشيدگي در هر کدام از آنها مي تواند باعث اين درد گردد. درد معمولأ بسيار شديد است و با بعضي از حرکات ستون فقرات بدتر و با استراحت بهتر مي شود. ممکن است درد به خلف رانها نيز انتشار يابد ولي معمولأ پايين تر از زانو ها نمي رسد. از مشخصات ديگر اين نوع کمر درد، عدم وجود علايم عصبي (مانند ضعف عضلاني، پارستزي و يا اختلال در رفلکس هاي تاندوني عمقي) است و اختلال اسفنگتري در اين نوع کمر درد رخ نمي دهد. بعضي از بيماران اين درد را به درد ناشي از برق گرفتگي شباهت مي دهند.
 
وضعيت مراجعه بيمار ممکن است متفاوت باشد و اين وضعيت به محل کشيدگي عضلاني يا ليگاماني مرتبط است. به عنوان مثال اگر عضلات کمري سمت چپ دچار اسپاسم عضلاني شده باشند معمولأ بيمار خود را راست نگه مي دارد و به سمت عضلات درگير (سمت چپ) خم مي شود تا از فشار بيشتر بر روي اين عضلات جلوگيري نمايد.
 
اين نوع کمردرد ممکن است در افراد سالم و ورزشکار نيز به تعداد 2 تا 3 بار در سال رخ دهد و بروز آن الزامأ دليل معيوب بودن کمر يا نقص زمينه اي آن نمي باشد. اما در بعضي از افراد اين نوع کمردرد شايع تر است. فاکتورهاي خطر همراه با بروز بيشتر اين نوع کمردرد عبارتند از مصرف سيگار، افزايش سن (تا 55 سال)، افراد لاغر، قد بلند، نشستن طولاني (رانندگي، خياطي، قاليبافي، و .. )، کار بدني سنگين، کارگران استفاده کننده از دستگاههاي مرتعش، بلند کردن مکرر وزنه هاي سنگين (بيش از 20 کيلوگرم) و استفاده از تکنيک هاي ناصحيح در بلند کردن اجسام (استفاده از کمر به جاي زانو در هنگام بلند کردن اجسام سنگين) (شکل 1) .
 
  شکل شماره 1-  طرز صحيح بلند کردن جسم سنگين. بايد براي برداشتن اشياي سنگين آنها را تا حد ممکن به مرکز ثقل خود نزديک کنيم و براي بلند کردن آنها به جاي آنکه از ناحيه کمري خم شويم  بايد بيشتر از زانوي خود کمک بگيريم.
 
 
 
 اما در مقابل نيز اقداماتي وجود دارد که مي توان به کمک آنها کمتر دچار کمردرد شويم. دو اقدام پيشگيرانه مهم براي جلوگيري از ابتلا به کمردرد عبارت است از:

1. تناسب اندام داشته باشيد. سعي کنيد شاخص توده بدني (وزن به کيلوگرم تقسيم بر مجذور قد به متر) خود را در حد 20 تا 25 نگهداريد.
2. به طور منظم ورزش کنيد. براي اين کار لازم است حداقل 2 تا 3 بار در هفته و هر بار به مدت حداقل يک ساعت ورزش کنيد.

 
درمان:
درد بسيار شديد است ولي خطرناک نيست. معمولأ براي 24 تا 48 ساعت اول، سرد کردن محل ضايعه (به عنوان مثال با کمي يخ که درون پلاستيک فريزري قرار داده ايم) و ماسا‍ژ نسبت به گرمادرماني مؤثرتر است. مي توان از داروهاي شل کننده هاي عضلاني (مانند روباکسين)، داروهاي ضد درد سيستميک يا موضعي، و غيره نيز اسفاده نمود. درد به تدريج و نه ناگهاني بهبود خواهد يافت هرچند در مواردي ممکن است چند هفته نيز به طول انجامد. استراحت در چند روز اول اين نوع کمردرد به بهبود سريعتر آن کمک مي کند ولي استراحت طولاني تر باعث بهبود ديرتر بيمار خواهد شد و براي همين نيز توصيه نمي شود. بنابراين بهتر است به بيماران گوشزد گرد که با کمتر شدن شدت درد، به تدريج فعاليتهاي روزمره از سر گرفته شود ولي فعاليتهاي شديد ورزشي ممکن است لازم شود تا چند هفته به تأخير افتد.
 
در مواردي هرني ديسکال کمري و ندرتأ اختلالات مهم ديگر ستون فقرات کمري نيز در ابتدا چنين تظاهراتي دارند. بنابراين بيمار بايد در صورت بروز علايم جديد، عدم بهبود درد در طي چند هفته، انتشار درد به نواحي پايين تر اندام تحتاني، بروز گزگز و مورمور در انگشتان پا، احساس ضعف عضلاني، شديدتر شدن درد پا نسبت به کمر و يا بروز اختلالات در دفع ادرار يا مدفوع حتمأ مجدد مراجعه نمايد.
کمردرد هاي عضلاني حاد نياز به هيچ گونه اقدامات پاراکلينيکي مانند آزمايش خون، راديولو‍ژي، و يا MRI ندارد. مواردي که بيمار مبتلا به کمر درد نياز به بررسي بيشتر دارد محدود به موارد زير است:
 

1. کمردردي که بيشتر از يک ماه به طول بينجامد.
2. سابقه ضرب خوردگي (لازم به ذکر است شدت ضربه قابل توجه براي هر فرد با فرد ديگر متفاوت است. يک خانم مسن سرنشين خودرو ممکن است در اثر عبور خوررو از روي سرعت گير خيابان نيز دچار شکستگي مهره شود در حالي که براي بروز شکستگي در يک مرد جوان، سقوط از ارتفاع 5 متري ممکن است لازم باشد). 
3. بيماران با سابقه استئوپروز، استفاده از داروي هاي تضعيف کننده سيستم ايمني (کموتراپي، کورتيکوتراپي و ...)، عفونت، معتادين تزريق وريدي، تب، عفونت ادراري.
4. وجود بيماري زمينه اي قابل توجه (ديابت، بيماري هاي تيروئيدي، بدخيمي)
5. کاهش وزن توجيه نشده
6. درد شبانه مستمر
7. وجود کمردرد در دو انتهاي طيف سني (سن زير 20 سال و بالاي 70 سال). وجود کمر درد در اطفال بايد جدي گرفته شود. احتمال آنکه علت زمينه اي براي کمردرد در يک طفل وجود داشته باشد بيشتر است.
8. وجود علايم عصبي مانند سندرم دم اسب (اين بيماري معمولأ در بيماران مبتلا به هرني ديسکال کمري رخ مي دهد و مهمترين مشخصه آن اختلال در کنترل ادرار و مدفوع است. در صورت بروز اين سندرم بهتر است بيمار هرچه زودتر بررسي شده و تحت عمل جراحي قرار بگيرد.